ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ των Τσιπιανών

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ της ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΣ (Πάντα από το βιβλίο του Αθ. Παπαγιάννη)

(για την μάχη της Μαντινείας, θα επανέλθω άλλη φορά)

... Η Μαντινεία ήταν αποτέλεσμα της συμπολιτείας πέντε δήμων που πραγματοποιήθηκε κατά τον VI αιώνα. Καθώς ήταν μέλος του Πελοποννησιακού συνδέσμου έστειλε 500 οπλίτες στη μάχη των Θερμοπυλών. Περίπου στό τέλος του V αιώνα θεσπίστηκαν οι νόμοι του Νικόδωρου πού αποτελούν μία μεταρρύθμιση της δημοκρατίας. Κατά τή διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, συμμαχεί μέ τό Αργος καί την Αθήνα. Τό 385, η Σπάρτη επιβάλλει στή Μαντινεία τό «διοικισμό» και στη συνέχεια τήν αριστοκρατική κυβέρνηση. Ή ήττα της Σπάρτης στα Λεύκτρα τό 371, είχε ώς αποτέλεσμα τη δεύτερη συμπολιτεία της Μαντινείας. Άπό τό 370, η έπαναδόμηση της πόλης, έγινε σοβαρή υπόθεση. Τό 223 π.Χ, η πόλη γνώρισε τη μεγαλύτερη καταστροφή της: νικήθηκε άπό το βασιλιά της Μακεδονίας, τον Αντίγονο Δώσωνα καί επανασυστάθηκε υπό το όνομα 'Αντιγόνεια. Ή Μαντινεία απέκτησε πάλι το αρχαίο της όνομα πολλά χρόνια αργότερα. Τό 125 μ.Χ. την επισκέφτηκε ο αυτοκράτορας Αδριανός. Τό 525 μ.Χ. η Μαντινεία αναφέρεται στά κείμενα γιά τελευταία φορά...

ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΣΙΠΙΑΝΩΝ:

Τό τοπωνύμιο Τσιπιανά - Τζιπιανά: Σλαβικό; Αλβανικό; ή Βυζαντινό;

Ό Max Vasmer θεωρεί τά Τσιπιανά Σλαβικό τοπωνύμιο.

Τό εχει καταχωρήσει στά τοπωνύμια τού Μοριά μέ σλαβική προέλευση.

Κατά τό Διον. Ζακυθηνό και Νίκο Βέη τό τοπωνύμιο είναι βυζαντινό.

Ένώ ο γιατρός Γεώργιος Κ. Ρεβελιώτης το θεωρούσε Αλβανικό.

Ό Σωκρ. Λιάκος υποψιάζεται ότι προέρχεται από τή βορειογερμανική ρίζα Zipza. Zipa = γενιά, πατριά από όπου τό Zipjana. «Το Tshipans, γράφει σέ άλλη μελέτη του, είναι προσωνύμιο που καλούν οι Μακεδονόβλαχοι αστοί τους δίγλωσσους Αρβανιτόβλαχους νομαδοκτηνοτρόφους άπό τό πανάρχαιο όνομα Cepna'ti μοίρας των Δίων, ή οποία κατοικούσε στήν περιοχή του μεσαιωνικού φρουρίου Τζέπαινα της βορειοδυτικής Ροδόπης».

Κατά τόν Νικ. Μουτσόπουλο «η λέξη Τσιπιανά, δέν είναι σλαβική αλλά αρβανιτοβλάχικη καί γράφει: «Ό Στεφ. Δραγούμης, είχε άλλοτε υποστηρίξει ότι προέρχεται από τη λέξη Κηπιανά, πού σημαίνει κήπους, ούτε όμως αυτό ήταν δυνατό νά σιμβαίνει γιατί τότε καί οι κήποι έπρεπε νά λέγονται καί τσίποι, αλλά ούτε είναι δυνατόν, αν είχε ποτέ επισκεφθεί τή θέση, νά ισχυρισθη ότι είναι δυνατό, ούτε στή φαντασία κανενός νά γεννηθή όνειρο κήπου στίς απροσπέλαστες τοποθεσίες πάνω από τήν "Ανάληψη τον Γουλά. Πάντως δέν είναι λέξη σλαβική, αλλά μάλλον άρβανιτοβλάχικη».

Έχουν πολλοί ακόμα εκφράσει καί δημοσιεύσει γνώμες για τήν ερμηνεία του τοπωνυμίου Τσιπιανά, όπως ό Ί. Σφηκόπουλος στά Κάστρα του Μοριά (208 - 209): «Είναι βυζαντινό τό κάστρο Τσιπιανών (Κηπιανών) καί χτίσθηκε από Ελληνα Στρατηγό στό Μοριά, πού λεγόταν «Κεφαλή του Βασιλιά».

Επίσης ό Ν.Κ. Αλεξόπουλος γράφει ότι «Τό φρούριον έκαλείτο «Κηπιανά» έκ των υπαρχόντων εκεί έν τη πεδιάδι κήπων. Ή λέξις Κηπιανά ανά τούς αιώνας ούδεμίαν φθογγολογικήν μεταβολήν έπαθε. Οί περίοικοι όνομάζουσι τούτο Τσε(κ)πιανά Τό γράμμα κ και σήμερον οι γεροντότεροι της περιφερείας έκφέρουσι είς τάς λέξεις τας άρχομένας από κ, δια τού τσ» (= τσιτακισμός).

Εμπεριστατωμένη μελέτη για την ετυμολογία των Τσιπιανών έγινε στό Γλωσσάριο τών «Μαντινειακών Μοναστηριών».

Συμπερασματική, κατάληξη είναι ότι ο Νικ. Μουτσόπουλος, καθηγητής τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, προσεγγίζει στην πραγματικότητα καί τήν ορθή ερμηνεία...